Qirg'izistonda omma Manas emas, tirikchilik haqida o'ylamoqda
Navbahor Imamova Vashington 06/02/2009
Qirg'iziston Manas
aerodromidan AQSh havo kuchlarini chiqarish harakatida ekan, mamlakatda yangrayotgan bayonot va mulohazalarga tayangan holda, jamoatchilik fikrini ikkiga bo'lish mumkin.
Bir tomon "Amerika ketsin, Rossiya bilan
hamkorlik - iqtisodiy foyda" desa, ikkinchi taraf davlat nega chet el bilan hamkorlik qilishni eplay olmayapti, barqaror siyosat bilan
chiqa olmayapti deya hunob.
Qirg'izistonda hukumat va
nohukumat tashkilotlar bilan uzoq yillardan beri ishlab kelayotgan Dan
Malinovich IFES – Saylov Tizimlari bo'yicha Xalqaro Jamg'armaning bu
mamlakatdagi vakili. Qirg'izistonda fuqaro jamiyati faol, ammo hukumat va xalq
hamon bir-biridan uzoq, deydi u.
"Hukumat jamoatchilikka o'z
siyosatini aniq tushuntirmaydi va maqsadini aniq ayon etishga qiynaladi. Rahbarlar ongiga
- xalqqa har bir siyosiy qadam haqida hisobot berish kerak - degan tushuncha hali
singmagan",- deydi Malinovich.
Natijada odamlar mish-mishlarga ishonishga majbur. Ammo, deydi mutaxassis,
qo'shni davlatlar bilan qiyoslaganda Qirg'iziston matbuoti ozmi-ko'pmi ochiq
muhokama maydoni. Odamlar fikr bildira oladi. Lekin so'nggi paytda prezident
Kurmanbek Bakiyev muxolifatga bosimni oshirmoqda, deydi Dan Malinovich.
"Muxolifat bahorga borib
hukumatga qarshi namoyishlarni boshlaymiz der ekan, harakatning yetakchi
a'zolariga jinoiy ayblar qo'yilmoqda. Ularni yomonotliq qilishga urinishmoqda".
Qirg'izistonning ko'zga
ko'ringan muxolifatchilaridan biri, "Ata-Meken" partiyasi rahbari, o'tmishda
parlament spikeri bo'lib ishlagan Omurbek Tekebayev noqonuniy ravishda qurol olib yurganlikda ayblanmoqda.
Tekebayev yaqinda Vashingtonga safar chog'ida "Amerika
Ovozi" bilan suhbatlashib, "Qirg'iziston bugun nafaqat iqtisodiy, balki
siyosiy va hatto ahloqiy-ma'naviy inqiroz ichida",- degan edi.
"Qirg'izistondek
ma'muriy-byurokratik usulda boshqariladigan davlatda bir guruh amaldorlarning
shaxsiy manfaati hamisha xalq va fuqaro manfaatlaridan ustun turadi",- deya ta'kidlagan edi Tekebayev.
Mamlakatda turmush darajasi past
va rivojlanish sekin. Xalq orasida Amerikaga nisbatan munosabat ancha ijobiy
bo'lsa-da, Rossiya bilan iqtisodiy hamkorlikni oshirish kerak degan umumiy
qarash ham mavjud. Odamlar, deydi Dan Malinovich, Manas masalasiga ana shu
nuqtai nazardan qaramoqda.
"Rossiya bu yerda uzoqni
ko'zlab siyosat yuritmoqda. Kreml bir emas, bir necha yuz yil o'z
hukmronligini saqlab qolish va oshirishga harakat qilmoqda. Amerika ana shu
strategiyadan kelib chiqqan holda mintaqaga nisbatan o'z siyosatini belgilab
olishi kerak",- deydi mutaxassis.
Rossiya va amerikalik ayrim
ziyolilar fikricha, Kreml Qo'shma Shtatlarni Markaziy Osiyodan bir amallab
siqib chiqarib, butun sobiq Sovet hududi bo'ylab o'zi ya'kka siyosiy o'yinchiga
aylanmoqchi. Nimaiki hamkorlik yoki muammo bo'lsa, "biz bilan gaplashing va
ishlang" deya ishora qilmoqda.
Qirg'izistonni Manasdan
Amerika kuchlarini chiqarib yuborishga undab, o'zi Vashingtonga yordam taklifi
bilan chiqayotgani bunga yaqqol misol, deydi siyosatdonlar.
Dan Malinovich, mintaqa
hayoti bilan yaqindan tanish mutaxassis, masalaga kengroq qarashni maslahat
beradi. Qirg'izistondek kichik jamiyat uchun iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish
yo'lida turgan to'siqlarga diqqatni qaratadi.
Davlat tizimida korrupsiya va
mas'uliyatsizlik chuqur ildiz otgan. Bunday jamiyatlarda rahbarlardan ichki va
tashqi siyosat bobida ma'qul qarorlar qabul qilish, xalq manfaatini o'ylab
qadam tashlashni kutish qiyin.
Jamoatchilik bugun Qirg'izistonni qisqa muddatli
hamkorlik bilan bog'liq masalalar emas, yuqorida tilga olingan – yulg'ichlik,
manmanlik va qonunni pisand qilmaslik kabi illatlar qiynayotganini yaxshi
biladi.