|
Jon Tunxaym O'zbekistonda sud, prokuror, tergovchi va advokatlar malakasini oshirgan
|
AQSh federal sudyasi Jon Tunxaym (John R. Tunheim) O'zbekiston bilan inson huquqlari bobida hamkorlik qilish lozim, bu xalqqa qonunni hurmat qilish va huquqni kafotlash borasida yordam berish kerak deb chiqmoqda.
"Hukumatda o'zgarish istaganlar bor"
Jon Tunxaym Minnesota shtatida sudyalik qiladi, lekin O'zbekiston bilan uzoq yillardan beri tanish.
AQSh Davlat departamenti 10 yilcha burun O'zbekiston bilan inson huquqlari sohasida muloqot boshlaganida Tunxaym ana shu tashabbusga qo'shilgan va 2005 yilgacha bu dasturda faol ishtirok etgan. Andijon voqealari ketidan bu hamkorlik to'xtab qolgan.
Sudya fikricha, Amerika hozir ana shu muloqotni yangilab, huquqiy islohotlar bobida O'zbekistonga yordamni oshirishi kerak.
"Karimov ma'muriyati, sizningcha, bunga tayyormi"?- deya so'raymiz Jon Tunxaymdan.
"O'zbekiston hukumatida fuqaro erkinliklari va siyosiy huquqlar e'zozlanishi uchun nima qilmoq zarurligi hamda o'z vazifa-mas'uliyatlarini tushunishga harakat qilayotgan odamlar bor. Ular qayerda qanday muammo borligini biladi. Ularni tuzatishga ham harakat qilmoqda",- deydi Jon Tunxaym.
"Ulkan o'zgarishlar bo'layapti deyolmaymiz, ammo oldingiga
qaraganda ahvol ancha tuzuk",- deya fikr bildiradi AQSh sudyasi.
Huquq himoyasi bilan mashg'ul tomonlarning bayon qilishicha, respublikada insonning uzviy huquqlari kundalik ravishda buziladi. So'z erkinligidan tortib, siyosiy norozilikni ochiqchasiga bildirishgacha, militsiya zo'ravonligi, adliya tizimining korrupsiyaga botgani… Muammolar cheksiz.
"O'zgarishlarni
adliya tizimining quyi pog'onasidan boshlash kerak",- deydi u.
"Shaxsni qachon qamoqqa olish mumkin, kimning
buyrug'i bilan, uni sudga tortish uchun qanday va qancha dalil va isbot kerak? Ayblanuvchi
qanday huquqlarga ega? Jabrlanuvchi-chi? Har bir jarayon o'ziga xos nozik
bosqich. O'zbekistonda qamoqqa olish masalasi endi faqat sudyalar qo'lida ekan,
vaziyat yaxshilanishi kerak",- deydi sudya Jon Tunxaym.
|
Margarita Assenova fikricha O'zbekistonda qonun ustuvor bo'lishi uchun hukumat bilan ishlash kerak
|
Ayrim tashkilotlar hukumat bilan ishlashni tavsiya qilmoqda
Vashingtonda
asoslangan Yangi Demokratiyalar Instituti (Institute for New Democracies) tahlilicha, O'zbekistonda huquq
hurmat qilinishi uchun zarur qonunlarning barchasi muhayyo.
Tashkilot rahbari
Margarita Assenova "Hukumat bilan ishlash kerak",- deydi.
"Tashkilotimiz
asosiy urg'uni malaka oshirishga bermoqda. Maqsad sud, prokuror va
himoyachilarga milliy va xalqaro qonunlar doirasida ishlashi uchun yordam
berish",- deydi Margarita Assenova.
Bugungi
kunda Toshkentda o'z vakolatxonasiga ega Yangi Demokratiyalar Instituti, ayrim
huquq himoyachilar nazarida, O'zbekiston hukumatiga yon bosadigan, huquqiy
ahvolning og'ir ekanini tan olishdan bosh tortadigan guruh.
"To'g'ri, hukumat bilan
hamkorlik qilamiz va qilishda davom etamiz", -deya tan oladi Margarita
Assenova.
"Biz
inson huquqlari himoyasi bilan shug'ullanmaymiz, balki uning ta'minlanishi
uchun zamin hozirlash, ya'ni adliya tizimini yaxshilash uchun hissa qo'shishga
harakat qilayapmiz",- deydi mutaxassis.
"O'zbekistondagi muammolar bilan
yaqindan tanishmiz va ularning yechimi mavjud qonunlar amaliyotida deb bilamiz.
Buning uchun esa jamiyatning huquqiy uquvini oshirish kerak, toki odamlar qonun
buzilayotganini bilsin, huquqini talab qila olsin",- deydi Margarita Assenova.
"O'zbekistonda
biror o'zgarish bo'lishi uchun davlat idoralari bilan ishlashga majburmiz.
Chunki qonunni tanishtirish va uning ijrosi hukumat qo'lida. Huquq
tashkilotlari avholni kuzatib borishi kerak albatta. Ammo muloqot olib
borilmasa, muammolar hal bo'lmaydi",- deydi Margarita Assenova.
Uning
aytishicha, O'zbekiston hukumati tanqiddan to'ygan. "Bizning harakatlarimiz
samara berayapti. Biz bugun huquq-tartibot organlari bilan gaplasha olamiz.
Ular bilan fikr almashamiz",- deydi Assenova.
Sud va huquq himoyasi siyosiy bosimga uchramasligi kerak
Jon
Tunxaym fikricha inson huquqlari jamiyatni jamiyat qiladigan nozik omil.
"Adliya tizimi mustaqil organ bo'lishi va amalda shunday ishlashi shart",- deydi sudya.
"Hukumat hozir unga yoqmagan
sudyani olib tashlaydi. Bu odatdan voz
kechilishi kerak. Korrupsiya va siyosiy bosimlar ostida suddan adolat kutib
bo'lmaydi",- deydi u.
Jon Tunxaym O'zbekistonda sudya, prokuror va advokatlar malakasini
oshirganini aytib, "Mamlakat yuristlari nimaga qodir va qodir emasligini
bilaman",- deydi.
O'zbekistonda
advokatlar sinovdan o'tayotgani haqida esa sudyaning fikri shunday:
"Advokatlik
qilaman deganlarni imtihondan o'tkazish, mustahkam yuristlar bazasiga ega
bo'lish, vazifasini ado eta olmaganlarni javobgarlikka tutish mexanizmini
yangilash – maq'ul ish. Hozircha bu
attestatsiya natijalarini bilmaymiz",- deydi Jon Tunxaym.
Jarayon,
deydi u, faol advokatlarni kasbdan ayirish uchun xizmat qilmasligi kerak.
"Sinovni hamma kuzatib turibdi. Hukumat bosim
ostida ekanini biladi. Bu tuzum uchun bir imtihon. Adliya mustaqil bo'lishi
tarafdorimiz",- deydi AQSh federal sudyasi.