Ang mga sakuna ay nakalulungkot na karanasan para sa lahat ng apektado.Ang emosyonal na pagod na hatid ng sakuna ay maaari pang maging higit na mapanira kaysa sa mga hirap sa pananalapi dahil sa pagkasira o pagkawala ng tahanan, negosyo o personal na ari-arian.
Ang mga bata, senior citizen, mga taong may pangangailangan sa paggamit at paggana, at mga taong hindi English ang unang wika ay partikular na nanganganib.Ang mga bata ay maaaring matakot at ang ilang matatanda ay maaaring malito sa simula.Ang mga taong may pangangailangan sa paggamit at paggana ay maaaring mangailangan ng karagdagang tulong.
Humanap ng pagpapapayo para sa krisis kung ikaw o ang iba pa sa iyong pamilya ay nagkakaproblema sa stress na hatid ng sakuna.
Unawain ang Mga Pangyayaring Sakuna
Unawain ang mga hiwa-hiwalay na epekto ng sakuna.
- Ang lahat ng nakakikita o nakararanas ng sakuna ay apektado nito sa ilang paraan.
- Karaniwan na makadama ng pagkabahala tungkol sa sarili mong kaligtasan at ng kaligtasan ng iyong pamilya at malalapit na kaibigan.
- Ang matinding kalungkutan, pagluluksa at galit ay karaniwang mga reaksiyon sa di-karaniwang pangyayari.
- Ang pagtanggap sa iyong nadarama ay makatutulong sa iyo na makabangon.
- Ang pagtuon sa iyong mga kalakasan at kakayahan ay makatutulong sa iyo na maghilom.
- Ang pagtanggap ng tulong mula sa mga programa ng komunidad at mga pinagukunan ay nakabubuti.
- Ang bawat isa au may iba’t-ibang pangangailangan at magkakaibang paraan ng pag-agapay.
- Karaniwan ang pagnanaisa na makaganti sa mga taong nagdulot ng matinding pighati.
Ang mga bata at matatanda ay partikular na pinoproblema sa kinalalabasan ng mga sakuna.Kahit pa ang mga taong nakararansng sakuna na “second hand” sa pamamagitan ng pagkakalantad sa malawakang pagababalit ang media ay maaaring maapektuhan.
Makipag-ugnayan sa mga lokal na organisasyon sa pananampalataya, mga boluntaryong ahensiya, o mga propesyonal na tagapayo para sa mga pagpapayo.Dagdag pa rito, ang FEMA at mga pamahalaang pang-estado at lokal ng apektadong lugar ay maaaring magbigay ng tulong sa pagpapayo para sa krisis.
Habang ikaw ay bumabangon, magandang ideya na tiyaking nai-update mo na ang iyong planong pangsakuna ng pamilya at palitan ang mahahalagang supply para sa sakunasakaling may sakunang mangyari ulit.Magiging mas maganda ang iyong pakiramdam dahil nalalaman mong ikaw ay handa para sa anumang bagay.
Mga Palatandaan ng Stress na Kaugnay ng Sakuna
Humanap ng pagpapayo kung ikaw o ang isang miyembro ng pamilya ay nakararanas ng stress (pagod ngpag-iisip) na may kinalaman sa sakuna.
Kilalanin ang Mga Palatandaan ng Stress na Kaugnay ng Sakuna
Kapag taglay ng mga nasa gulang ang mga sumusunod na palatandaan, marahil ay nangangailangan sila ng pagpapayo o tulong sa pangangasiwa sa stress:
- Hirap sa pagsalaysay ng naiisip.
- Hirap sa pagtulog.
- Hirap sa pagpapanatili ng balanse sa kanilang buhay.
- Maikli ang pasensiya.
- Nadagdagang paggamit ng droga/alkohol.
- Limitado ang pinagtutuunan ng pansin.
- Hindi mahusay ang pagganap sa trabaho.
- Mga problema sa pananakit ng ulo/sikmura.
- Tunnel vision/mahinang pandinig.
- Sipon o mga sintomas na katulad ng trangkaso.
- Pagkahilo o pagkalito.
- Hirap mag-isip.
- Nag-aalangan na umalis ng tahanan.
- Depresyon, kalungkutan.
- Pakiramdam ng kawalan ng pag-asa.
- Pagbabago ng timplada (mood) at madaling umiiyak.
- Nag-uumapaw na pakiramdam ng pagkakasala at pagdududa sa sarili
- Takot sa maraming tao, sa di-kilala, o sa pag-iisa.
Pagbawas sa Stress
Makipag-usap sa ibang tao at humingi ng tulong ng propesyonal para sa stress na may kinalaman sa sakuna.
Ang mga sumusunod ay mga paraan para mabawasan an gstress na may kinalaman sa sakuna:
- Makipag-usap sa isang tao tungkol sa iyong nadarama - galit, lungkot at iba pang emosyon – kahit pa maging mahirap ito.
- Humingi ng tulong mula sa propesyonal na tagapayo na humahawak sa stress na mula sa sakuna.
- Huwag sisihin ang sarili para sa sakunang nangyari o mabigo dahil nadarama mong hindi ka direktang makatulong sa pagsasaklolo.
- Gumawa ng mga hakbang para itaguyod ang iyong pisikal at emosyonal na paggaling sa pamamagitan ng pagkain, pagpahinga, paghersisyo, pag-relax at pagmeditasyon.
- Magpanatili ng normal na pangpamilya at pang-araw-araw na routine, limitahan ang mga mabibigat na pananagutan para sa iyong sarili at sa iyong pamilya.
- Maglaan ng oras para sa iyong pamilya at mga kaibigan.
- Makiisa sa mga memorial.
- Gamiti ang mga nakahandang support group ng pamilya, kaibigan at mga institusyong pang-relihiyon.
Tiyakin na handa ka para sa mga pangyayari sa hinaharap sa pamamagitan ng pagpuno sa iyong mga supply kit sa sakuna at pag-update sa iyong planong pangsakuna ng pamilya. Ang paggawa sa mga positibong pagkilos na ito ay nakakapagpalubag ng damdamin.
Pagtulong sa Mga Bata na Makaagapay sa Sakuna
Maaaring iwanan ng sakuna ang mga bata na takot, nalilito, at di-ligtas.Maging personal na nakaranas ang bata ng trauma, o napanood ang pangyayari sa telebisyon o narinig itong pinag-uusapan ng mga matatanda, importanteng nalalaman ito ng mga magulang at mga guro at handa silang tumulong kung magsimulang magkaroon ng mga reaksiyon sa stress.
Ang mga bata ay maaaring tumugon sa sakuna sa pamamagitan ng pagpapamalas ng takot, lungkot o problema sa pag-uugali.Ang mas malilit na bata ay maaaring bumalik sa mga dating pag-uugali, tulad ng pag-ihi sa tulog, problema sa pagtulog at pagkabahala sa pagkakahiwalay.Ang mas matatandang bata ay maari rin magpamalas ng galit, mapusok, mga problema sa paaralan o problema sa pag-awat.Ang ilang bata na nakaranas lamang ng hindi direktang pagkakaugnay sa sakuna ngunit nasaksihan ito sa telebisyon ay maaaring malungkot.
Kilalanin ang Mga Batayan ng Panganib
Para sa maraming bata, ang tugon sa mga sakuna ay panandalian at nagpapamalas ng karaniwang reaksiyon sa "di-karaniwang pangyayari."May iilang bata na maaaring manganib na magkaroon ng mas matagalang kalungkutang saikolohikal bilang paggana ng tatlong malalaking dahilan ng panganib:
- Ang direktang pagkakaugnay sa sakuna, tulad ng paglilikas, pagsaksisa mga pinsala o kamatayan ng ibang tao, o pagdanas ng pinsala kasabay ng takot na nanganganib ang kaniyang buhay.
- Kawalan/luksa:Kaugnay ito ng kamatayan o nakamamatay na pinsala ng kapamilya o mga kaibigan.
- Ang nagpapatuloy na stress mula sa mga sekondaryang epekto ng sakuna, tulad ng pansamantalang paninirahan sa ibang lugar, pagkawala ng mga kaibigan at mga metwork sa lipunan, kawalan ng personal na ari-arian, kawalan ng trabaho ng magulang, at mga naipong gastusin habang bumabangon para maibalik ang pamilya sa dati ang buhay at paraan ng pamumuhay.
Mga Pagkamaaapekto ng mga Bata
Sa karamihan ng mga kaso, depende sa mga dahilan ng panganib sa itaas, ang mga pagtugon an kalungkutan ay pansamantala.Sa pagkawala ng matinding banta sa buhay, pinsala, pagkawala ng mga mahal sa buhay, o mga sekondaryang epekto tulad ng pagkawala ng tahanan, paglilipat-lipat, atbp., angmga sintomas ay kadalasang nawawala sa kalaunan.Para sa mga direktang naapektuhan ng sakuna, ang mga paalala ng sakuna tulad ng malakas na hangin, usok, maiitim na ulap, mga sirena, o iba pang nagpapaalala sa sakuna ay maaaring magdulot ng pagbalik ng mga nakalulungkot na pakiramdam.Ang pagkakaroon ng naunang karanasan ng ilang uri ng nakakapinsalang pangyayari o matinding stress ay makadaragdag sa mga pakiramdam na ito.
Ang pag-agapay ng mga bata sa sakuna o mga emergency ay kadalasang nauugnay sa paraan ng pag-agapay ng mga magulang.Napapansin nila ang takot at kalungkutan ng mga magulang.Magagawa ng mga magulang at mga nasa gulang na hingi gaanong mapaminsala ang mga sakuna para sa mga bata sa pamamagitan ng paggawa ng mga hakbang na pangasiwaan ang sarili nilang pakiramdam at plano sa pag-agapay.Mga magulang ang laging pinakamahusay na mapagkukunan ng suporta para sa mga bata sa mga sakuna.Isang paraan ng pagtatag ng pakiramdam ng kontrol at bumuo ng kompiyansa sa mga bata bago ang isang sakuna ay ang isali sila sa paghahanda ng planong pampamilya para sa sakuna.Pagkatapos ng sakuna, makatutulong ang mga bata sa pagbuo ng plano sa pagbangon ng pamilya.
Pagtugon sa Mga Emosyonal na Pangangailangan ng Bata
Ang reaksiyon ng mga bata ay naiimpluwensiyahan ng pag-uugali, pag-iisip at pakiramdam ng mga nasa gulang.Dapat na himukin ng mga nasa gulang ang mga bata at mga nagbibinata/nagdadalaga na ibahagi ang kami-kanilang naiisip at nadarama tungkol sa insidente.Linawin ang mga di-pagkakaunawa tungkol sa mga panganib sapamamagitan ng pakikinig sa mga saloobin ng bata at pagsagot sa mga katanungan.Ituloy ang pakiramdam ng pagiging kalmado sa pamamagitan ng pagpapatotoo sa mga saloobin at pananaw ng mga bata at sa pagtalakay ng mga konkretong plano para sa kaligtasan.
Pakinggan ang sinasabi ng bata.Kung ang isang maliit na bata ay nagtatanong tungkol sa nangyayari, sagutin sila nang simple nang walang pagpapaliwanag na kinakailangan para sa mas nakatatandang bata o taong nasa gulang.Ang ilang bata ay naaalo sa pamamagitan ng pagkakaalam ng mas marami o mas kaunting impormasyon kaysa sa iba; magpasiya kung anong antas ng impormasyon ang kinakailangan ng partikular mong anak.Kung nahihirapan ang bata na magpahayag ng nadarama, hayaan ang bata na iguhit ang isang larawan o magsaysay ng kuwento ng nangyari.
Subukang unawain kung ano ang nagdudulot ng agam-agam at takot.Pansinin na kasunod ng isang sakuna, pinakakinatatakutan ng mga bata na:
- Mauulit ang nangyari.
- May taong malapit sa kanila na mamamatay o masasaktan.
- Maiiwan silang mag-isa o mahihiwalay sa pamilya.
Pagpapanatag sa Mga Bata Pagkatapos ng isang Sakuna
Ksama sa mga mungkahi para makatulong na papanatagin ang loob ng mga bata ang:
- Personal na ugnayan ay nakakapagpanatag ng looban.Yakapin at hawakan ang iyong mga anak.
- Kalmadong magbigay ng makatotohanang impormasyon tungkol sa kamakailang sakuna at mga pangkasalukuyang plano para matiyak ang kanilang kaligtasan kasama ngmga plano sa pagbangon.
- Himukin ang iyong mga anak na pag-uspan ang kani-kanilang nadarama.
- Gumugol ng oras kasama ng iyong mga anak tulad ng bago matulog.
- Pagpanumbalikin ang dati ninyong routine para sa trabaho, paaralan, laro, pagkain, at pahinga.
- Isali ang iyong mga anak sa pamamagitan ng pagbigay sa kanila ng mga gawain para tulungan silang madama na nakatutulong sila sa pagpapanumbalik sa pamilya at buhay sa komunidad.
- Purihin at kilalanin ang responsableng pag-uugali.
- Unawain na ang iyong mga anak ay magkakaroon ng magkakaibang reaksiyon sa mga sakuna.
- Himukin ang iyong mga anak na tumulong na mai-update ang inyong planong pangsakuna ng pamilya.
Kung sinubukan mong lumikha ng kapaligirang nakapagpapanatag sa pamamagitan ng pagsunod sa mga hakbang sa itaas, ngunit patuloy na nagpapamalas ang iyong anak ng stress, kung lumalala ang mga reaksiyon sa kalaunan, o kung magdulot ang mga ito ng pag-aantala sa mga pang-araw-araw na pag-uugali sa paaralan, sa tahanan, o sa iba pang kamag-anak, marahil ay naangkop na makipag-usap sa isang propesyonal.Makakakuha ka ng tulong mula sa doktor sa pangunang pangangalaga ng iyong anak, sa isang tagapaglaan ng kalusugan sa pag-iisip na may pagkadalubhasa sa pangangailangan ng mga bata, o sa miyembro ng kaparian.
Manmanan at Limitahan ang Pagkalantad sa Media
Ang mga balitang may kinalaman sa isang sakuna ay maaaring magbigay ng takot at pagkalito at magdulot ng pagkabahala sa mga bata.Ito ay totoo para sa mga malawakang sakuna o pangyayaring terorismo kung saan may nagana na malawakang pagkasira ng ari-arian at kamatayan.Partikular na para sa maliliit na bata, angm ga nauulit na larawan ng mga pangyayari ay maaaring magpaniwala sa kanila na nauulit nang nauulit ang pangyayari.
Kung pinahihintulutan ng mga magulang na manood angmga bata ng telebisyon o gumamit ng Internet kung saan ang mga larawan o balita ng sakuna ay pinapakita, dapat na kapiling nila ang mga magulang para himukin ang pakikipag-usap at makapagbigay ng mga paliwanag.Maaaring kasam rin dito ang pagmanman ng mga magulang at naaangkop na pagbawas sa kanilang pagkakalantad sa mga impormasyong nakapag-uudyok ng pagkabahala.
Guamamit ng Mga Support Network
Matutulungan ng mga magulang ang kanilang mga anak kapag gumawa sila ng mga hakbang para maunawaan at mapangasiwaan ang sarili nilang mga pakiramdam at paraan ng pag-agapay.Magagawa nila ito sa pamamagitan ng pagbuo at paggamit sa mga sistema ng suportang panlipunan ng mga kapamilya, kaibigan, organisasyon at ahensiya sa komunidad, mga institusyong batay sa pananampalatay, o iba pang mapagkukunan ng suporta na makatutulong sa pamilyang iyon.Makabubuo ang mga magulang ng sarili nilang bukod-tanging sistema sa panlipunang suporta para sa pagkakataong may emergency o kung may sakunang tatama, maaari silang masuportahan at matulungan na mapangasiwaan ang kani-kanilang mga reaksiyon.Bilang resulta, magiging mas handa ang mga magulang sa kanilang mga anak at magagawang suportahan sila nang mas mabuti.Mga magulang ang laging pinakamahusay na mapagkukunan ng suporta para sa mga bata sa mga panahong mahirap.Ngunit para suportahan ang kanilang mga anak, Kinakailangan ng mga magulang na asikasuhin ang sarili nilang mga pangangailangan at magkaplano para sa sarili nilang suporta.
Ang paghahanda para sa isang sakuna at nakatutulong sa lahat ng kapamilya na tanggapin ang katotohanan na nangyayari nga ang mga sakuna, at nagbibigay ito ng pagkakataon na matukoy at tipunin ang mga kinakailangan para matugunan ang mga pangunahing pangangailangan pagkalipas ng isang sakuna.Ang paghahanda ay nakatutulong; kapag nadarama ng mga tao ang pagkahanda, mas mahusay silang nakakaagapay at gayon din ang kanilang mga anak.
Reaksiyon ng Bata sa Sakuna ayon sa Edad
Sa ibaba ay mga karaniwang reaksiyon ng mga bata pagkatapos ng isang sakuna o nakapipinsalang pangyayari.
Pagkapanganak hanggang 2 taon.Kapag hindi pa nakapagsasalita ang mga bata at sila’y makaranas ng trauma (pinsala), wala silang salitang makapaglalarawan sa pangyayari o maging sa kanilang mga nadarama.Gayunpaman, nakakapagtago sila ng alaala ng mga partikular na tanawin, tunog, o amoy.Ang mga sanggol ay maaaring may reaksiyon sa trauma sa pamamagitan ng pagiging iritable, umiiyak nang higit sa dati, o nagnanais na mabitbit at yakapin.Ang pinakamalaking impluwensiya sa mga batang nasa ganitong edad ay kung paanong nakakaagapay ang kanilang mga magulang.Habang tumatanda ang mga bata, maaaring kasama sa kanilang mga laro ang pagsasadula sa mga elemento ng pangyayaring nakatrauma na naganap nang ilang taon na ang nakalipas at tila nalimutan na.
Preschool - 3 hanggang 6 taon.Angmga preschool na kabataan ay madalas na nakadarama ng kawalang-lakas sa harap ng nakapanlulumong pangyayari.Dahil sa kanilang edad at maliit na katawan, wala silang kakayahan na protektahan ang kanilang mga sarili o iba pang tao.Bilang resulta, nakadarama sila ng matinding takot at kawalang-kasiguruhan tungkolsa pagkakawalay mula sa mga nag-aalaga.Hindi maunawaan ng mga preschooler ang konsepto ng permanenteng kawalan.Nakikita nila ang mga kinahihinatnan bilang nababago o permanente.Sa mga linggong kasunod ng pangyayaring mapaminsala, maaaring maisadula sa paglalaro ngmga preschoolers ang insidente o sakuna na ng paulit-ulit.
Edad na pumapasok sa paaralan - 7 hanggang 10 taon.Ang batang nag-aaral na ay may kakayahang unawain ang pagkapermanente ng kawalan.Ang ilang bata ay maaaring magkaroon ng matinding pag-iisip tungkol sa mga detalye ng pangyayaring mapaminsala at nasi na pag-usapan ito palagi.Ang pagka-abalang ito ay maaaring makasagabal sa pag-iisip ng bata sa paaralan at maaaring bumaba ang pagganap sa akademiya.Sa paaralan, maaaring makarinig ng maling impormasyon mula sa mga kaklase.Maaari silang magpamalas ng maraming uri ng reaksiyon — kalungkutan, pangkalahatang takot, o mga partikular na takot na mangyayari ulit ang sakuna, pagsisi sa sarili dahil sa kawalan ng pagkilos o ikinilos habang may sakuna, galit na hindi napigilan an gpangyayari, o mga pantasya ng pagiging tagapagsaklolo.
Pre-adolescence hanggang adolescence - 11 hanggang 18 taon.Habang tumatanda an gmga bata, nagkakaroon sila ng mas matalinong pang-unawa sa nangyaring sakuna.Ang kanilang mga reaksiyon ay mas halintulad ng sa mga nasa gulang.Ang mga teenager at maaaring masangkot sa mga mapanganib at mapanghamong pag-uugali, tulad ng di-maingat na pagmamaneho, o paggamit ng alkohol o droga.Ang iba ay maaaring maging matatakutin sa pag-alis ng tahanan at umiiwas sa mga dating lebel ng aktibidad.Malaking bahagi ng pagiging adolescent ay nakatuon sa paglayo para makita ang mundo.Pagkatapos ng isang trauma, ang pananaw sa mundo ay magtitila mas mapanganib at di-ligtas.Maaaring makadama ng pangingibabaw ng matinding emosyon ngunit hindi magawang ihayag ang mga ito sa ibang tao.