رونوشت متن
تاریخچۀ پیمان منع جامع آزمایش های هسته ای
پرچم آژانس بین المللی انرژی اتمی
١۲ آوريل ۲۰١۲
وزارت امور خارجۀ ایالات متحده
ادارۀ کنترل تسلیحات،حقیقت آزمایی و پیروی
نکتۀ مهم: تلاش ها برای پایان دادن به آزمایش های انفجاری هسته ای پنج دهه است که ادامه دارد و نقطۀ اوج آن، پیمان منع جامع آزمایش های هسته ای بود که در سال ١۹۹۶ برای امضا آماده شد.
نخستین آزمایش انفجاری هسته ای در ١۶ ژوئیه ١۹۴۵ توسط ایالات متحده انجام شد. اتحاد جماهیر شوروی نیز نخستین آزمایش هسته ای خود را در ۲۹ اوت ١۹۴۹ انجام داد. تا اواسط دهۀ ١۹۵۰ ، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی هر دو سرگرم انجام آزمایش های پربازده تسلیحات گرماهسته ای در جو زمین بودند. رادیواکتیو حاصل از این آزمایش ها انتقادهایی را از سراسر جهان متوجه این دو کشور ساخت. نگرانی جامعۀ بین الملل از آثار این آزمایش ها بر بهداشت و محیط زیست روزافزون بود. در سال ١۹۵۴، جواهر لعل نهرو، نخست وزیر هند، منع کلیۀ آزمایش های هسته ای را پیشنهاد کرد. نگرانی فزایندۀ عمومی از آزمایش های انفجاری به انعقاد و اجرای پیمان منع محدود آزمایش های هسته ای انجامید. به موجب این پیمان انجام آزمایش های هسته ای در جو زمین، فضا، و زیر آب ممنوع شد اما آزمایش های زیر زمینی همچنان مجاز بود.
وقتی مذاکرات برای این پیمان در سال ١۹۶۸ در جریان بود، منع جامع آزمایش ها مورد بحث قرار گرفت اما جامعۀ بین المللی نتوانست در این مورد به توافق برسد. مدافعان منع آزمایش های انفجاری اما بر موضع خود پافشاری کردند.
در سال ١۹۷۴ ، ایالات متحده و اتحاد شوروی پیمان محدودیت آزمایش های زیر زمینی تسلیحات هسته ای یا معاهدۀ منع آزمایش های آستانه را امضا کردند. این پیمان با مقرر ساختن یک "آستانۀ" هسته ای، ایالات متحده و اتحاد شوروی را از انجام هرگونه آزمایشی که بازده آن بیش از ١۵۰ کیلوتن (معادل ١۵۰۰۰۰ تن مادۀ تی اِن تی) بود منع کرد. ممنوعیت متقابل وضع شده به موجب این پیمان باعث کاهش نیروی انفجاری کلاهک های جنگی و بمب های هسته ای جدید شد که غیر آن صورت می توانستند برای سیستم های تسلیحاتی آزمایش شوند. پیمان منع آزمایش های آستانه اما به عنوان جایگزینی برای منع جامع آزمایش در نظر گرفته نشده بود. طبق مادۀ ١ این پیمان، "طرف ها مذاکرات را با در نظر داشتن لزوم دستیابی به راه حلی برای مسئلۀ قطع کلیۀ آزمایش های زیر زمینی تسلیحات هسته ای ادامه خواهند داد."
در سال ١۹۷۶، دانشمندان کشورهای مختلف گروه دانشمندان متخصص را تشکیل دادند و تحقیقات مشترک در زمینۀ فناوری های نظارتی و روش های تحلیل اطلاعات لازم برای حقیقت آزمایی منع جامع آزمایش را آغاز کردند.
نزدیک به دو دهۀ بعد، جنگ سرد پایان یافت و باعث افزایش احتمال پیشرفت در خلع سلاح و تعیین وقفه های خودخواسته آزمایش از جانب ایالات متحده و اتحاد شوروی شد. کنفرانس خلع سلاح در ژنو، که متولی امور خلع سلاح در سازمان ملل متحد است، با دستمایه قرار دادن این تحولات، مذاکرات رسمی پیمان منع جامع آزمایش های هسته ای را در سال ١۹۹۴ آغاز کرد. کنفرانس خلع سلاح با دستمایه قرار دادن تحقیقات گروه دانشمندان متخصص، توانست در خصوص رژیم لازم به اجماع نظر دست یابد. بخش های دیگر مذاکرات مشکل تر بود اما اعضای کنفرانس خلع سلاح توانستند زمینه های مشترک پیدا کنند و مذاکرات را به پیش ببرند. این پیمان در نهایت توسط کشور استرالیا به مجمع عمومی سازمان ملل متحد تقدیم شد و در ١۰ سپتامبر ١۹۹۶ به تصویب رسید و در ۲۴ سپتامبر ١۹۹۶ برای امضا باز شد.
از آن زمان تا کنون، ١۸۳ کشور پیمان را امضا و ١۶۵ کشور آن را تصویب کرده اند. از ۴۴ کشوری که تصویب آنها به طور مشخص برای نافذ شدن این پیمان لازم است، ۴١ کشور آن را امضا و ۳۶ کشور آن را تصویب کرده اند.
برای اطلاعات بیشتر دربارۀ تاریخچۀ پیمان منع جامع آزمایش های هسته ای، به این صفحه مراجعه کنید.
