هنر | شکل دهی مجدد ایده ها، ابراز هویت
10 جون 2008
ظهور فیلم سازان مستقل
کنت توران
صنعت فیلم سازی مستقل مدرن آمریکا، زمانی پدید آمد که چند کارگردان جسور با هزینۀ خود ساخت فیلم هایی را به عهده گرفتند که استودیو های هالیوود تمایلی به سرمایه گذاری در آن ها را نداشتند. تمجید مردم از این دسته از فیلم های کم هزینه و با کیفیت ، موجب رشد و رونق این صنعت گردید. کنت توران، منتقد سینمایی روزنامۀ لوس آانجلس تایمز و برنامۀ بخش صبحگاهی رادیوی دولتی است. او چندین کتاب نوشته، از جمله اکنون در همۀ سینما ها پخش می شود: گرامیداشت نوع خاصی از فیلم های پرفروش (2006) و از ساندنس تا سارایوو: فستیوالجشنواره های فیلم و دنیای ساختۀ آن ها (2002).
غالب کشور هایی که داری صنعت فیلمسازی متعلق به خود هستند، خود را خوشبخت تلقی می کنند. در حالی که در بعضی نقاط جهان – هند و هنگ کنگ از جمله کشورهایی هستند که به سرعت به یاد انسان می افتندذهن خطور می کنند – صنعت فیلمسازی پر رونقی دارند، ایالات متحده از امتیاز داشتن نه یکی، بلکه دو صنعت فیلمسازی کارآمد برخوردار است.
اولی، که در همه جا شناخته شده است، صنعت تجاری فیلمسازی هالیوود است. در این جا فیلم های پرفروش ساخته می شوند، فیلم هایی مانند مرد عنکبوتی و دزدان دریایی کاراییب که ساخت آن ها صد ها میلیون دلار هزینه برداشته ، و در مقابل، مخصوصا ً با ساخته شدن دنبالۀقسمت های بعدی آن ها، میلیارد ها دلار در تمام جهان سود می کنند.
اما در بیست سالۀ اخیر، صنعت فیلمسازی دیگری، یعنی جهان فیلم های مستقل، به موازات آن رشد کرده و شکوفا شده است. این صنعت تازه، دارای فستیوالیجشنواره ای سالانه مخصوص به خود (ساندنس در پاک سیتی، یوتا) و جوایز اسکار مخصوص به خود ( جوایز ایندیپندنت اسپیریت، که چند روز قبل از مراسم اسکاراهدا می شود) است. حتیا سالن هایی وجود دارد که فقط به نشان دادن فیلم های مستقل پرداخته و همین طور کارگردانان و هنرپیشگانی که تنها در این زمینه فعالیت دارند.
این بدان معنی نیست که رابطۀ همزیستی میان این دو بخش سینمای آمریکا وجود نداشته باشد: اتفاقا ً بسیار هم وجود دارد. هنرپیشگان بزرگ هالیوود گاهی برای حضور در فیلم های مستقل مورد تمجید قرار می گیرند، همان گونه که از تام کروز برای حضورش در فیلم ماگنولیا، ساختۀ پل توماس اندرسون، تقدیر شد. و گاهی نیز هنرپیشگان فیلم های مستقل در فیلم های بزرگتر هالیوود نقشی را می پذیرند، همان گونه که هنرپیشۀ تنومند مستقل، استیو بوشمی در فیلم های سنتی پرفروشی مانند آرماگدون و جزیره، ایفای نقش کرد. و دست اندر کاران سینمای مستقل در یکی از بزرگترین نهاد های هالیوود که همان اسکار باشد، تبدیل به نیروی عظیمی شده اند.
با این حال، نهایتا ً دو رکن اصلی فیلم های هالیوود را از فیلم های مستقل متمایز می کند. یکی مسئلۀ بودجه است – هزینه ای که ساختن یک فیلم دربر دارد – و دیگری حساسیت و موضوع فیلم است. این دو مورد هم مانند هر چیز دیگری در کار فیلم سازی در آمریکا، به نوعی به با یک دیگر ارتباط پیدا می کنندمی یابند.
تأکید برذوق هنری
زمانی که تهیۀ یک فیلم، بیش از 100 میلیون دلار هزینه برمی دارد، همان گونه که متوسط فیلم های تهیه شده در استودیو این طور گونه است، در جبران هزینه اش باید برای تعداد هر چه بیشترمخاطبان جذابیت داشته باشد ، و این نه تنها در آمریکا، بلکه در سراسر جهان باید تحقق یابد . این یعنی تکیه بر جنبۀ حادثه ای بودن فیلم، یعنی پدیده ای که بینندگان همه جای جهان به آن پاسخ می دهند، و همین طور برخوردار بودن از کیفیاتی مناسب بینندگان 25 سال به پایین، که بخش اعظم علاقمندان به سینما را تشکیل می دهند.
فیلم های مستقل، در مقابل، از هزینۀ کمتری برخورداراند: این گونه فیلم ها را می توان با هزینه کردن چند هزار دلار تا 15 یا 20 میلیون دلار تهیه نمود. هر چند این مبلغ ممکن است پول زیادی به نظر برسد، اما بر حسب استاندارد معیارهای های هالیوود این گونه نیست. همین هزینۀ کمتر، این فیلم ها را آزاد می گذارد که شخصی تر وغیر متعارف تر بوده و بیشتر از انفجار و حادثه، به شخصیت ها و داستان بپردازند. این فیلم ها جنبۀ هنری کار را بیشتر مورد توجه قرار می دهند و کمتر به فروش گیشۀ آن توجه دارند، و این دقیقا ً یکی از دلایلی است که در بخش مربوط به جوایز اسکار مؤثرتر عمل می کند تا فیلم های پول ساز.
اگر 40 یا 50 سال قبل، علاقمندان به سینما می خواستند به چنین فیلم هایی دسترسی داشته باشند، باید فقط به سراغ فیلم های به زبان خارجی می رفتند، و به همین علت است که در دهه های 1950 و 1960، فیلم های فرانسوی، ایتالیایی، ژاپنی، اسکاندیناوی و دیگر کشور ها، بینندگان فزاینده ای داشت.
فیلم های مستقل که موجب گشتند بینندگان آمریکایی تجربه ای مشابه را به زبان خود داشته باشند، از زیر بته به خودی خود به وجود نیامدند. هنرپیشه و کارگران فقید، جان کاساوتس (تنها فیلمسازی که در جشنوارۀ اهدای جوایز ایندیپندت اسپیریت جایزه ای به نام او اعطا می شود) از سال 1957 به ساختن فیلم های مستقل مشغول بوده است، یعنی همان هنگام که فیلم افسانه ای او سایه ها، فیلمبرداری می شد.
تعداد زیادی نیز شروع سینمای مستقل را به سال 1980 و فیلم بازگشت هفت ساخت، جان استایلز نسبت می دهند. برای ساخت این فیلم 60,000 دلار هزینه شد که استایلز آن را از جیب خود تأمین نمود و بخشی از آن راهم با نوشتن مجدد فیلم های استودیویی تهیه کرد و نهایتا ًسرانجام 2 میلیون دلار بازده داشت. برای اولین بار روشن شد که پول نیز مانند رضایت ناشی از خلاقیت، دنباله روی سیستمی در خارج از استودیو است.
تثبیت سینمای مستقل
دو فیلم دیگر، که هردو از طریق کمپانیشرکت غول جهان فیلم های مستقل، میراماکس ، توزیع شد، نشانگر این امر بود که فیلم های مستقل آینده ای با ثبات دارند. کمپانیشرکت میراماکس توسط هاروی وینستین و برادرش باب پایه گذاری شد که نام پدر ومادر خود را بر آن گذاشتند. در سال 1989، فیلم سکس، دروغ، ونوار ویدئویی ساخته ی استیون سودربرگ برندۀه ی جایزۀه ی بزرگ هیئت ژوری ساندنس و متعاقب آن موفق به کسب نخل طلایی کان گردید، و موجب تأیید سینمای مستقل آمریکا در صحنۀ بین المللی شد.
فیلم نوشته های بازاری تخیلی، ساخته ی کوینتین تارانتینو نه تنها در سال 1994 برندۀه ی نخل طلایی شد، بلکه اولین فیلم مستقل بود که فروشی بیش از یک میلیون دلار پیدا کرد. این امر نشانۀه ی درایت کمپانیشرکت دیسنی است که سال قبل میراماکس را خریداری کرد.
به زودی تمام استودیو ها، با علم به این که ساختن فیلم های مستقل از کارمندان معمولی آن ها برنمی آید، به داشتن شاخه ای ویژه برای تولید و ساخت فیلم های مستقل تمایل نشان دادند. امروزه، این بخش های تخصصی (همان طور که در زبان حرفه ای گفته می شود) را کمپانیشرکت های فاکس، سرچ لایت ، فیلم های مستقل وارنر، یونیورسال فوکوس، و سونی پیکچرز کلاسیکس در اختیار دارند.
فیلم های ساختۀ این بخش های تخصصی، از بهترین فیلم ها هستند، فیلم هایی با بودجۀ زیاد و بزرگترین هنرپیشه ها. این فیلم ها ممکن است شبیه فیلم های هالیوودی به نظر بیایند، اما واقعیت این است که هالیوود دیگر از این قبیل فیلم ها نمی سازد. شاهد این مدعا فیلم خورشید خانم کوچولو است. هر چند این فیلم نامزد جایزۀه ی بهترین فیلم بود و در فوریۀ 2007 فیلمنامۀ آن برندۀ جایزۀ اسکار شد، بار ها از سوی بزرگترین استودیو ها رد شده بود.
فیلم های مستقل، علاوه بر حساسیت متفاوت، دارای طرفداران متفاوتی هم هستند و موضوع هایات متفاوتی را نیز مطرح می کنند. از آن جا که لزومی ندارد فیلم های مستقل بسیار پرهزینه باشند، برای کارگردانان آفریقایی- آمریکایی، مانند اسپایک لی ، و کارگردانان همجنس خواه، مانند گرگ اراکی ، تبدیل به عرصۀ هنری شده اند؛ این کارگردانان که فیلم هایی در رابطه بامورد شخصیت های حاشیه ای می سازند، عملا ً طیف وسیعی از تماشاگران را مخاطب قرار می دهند.
تأثیرات دیجیتالی
مسئلۀ هزینه نیز یکی از فاکتور هایعوامل ترقیپیشرفت بُعد مستند فیلم های مستقل بوده است. ما در عصری زندگی می کنیم که هر روز فیلم های مستند مستقل بیشتری ساخته می شود و بیش از پیش مورد توجه بینندگان قرار می گیرد. این موضوع چند علت دارد اما فاکتور کلیدیعامل مهم آن ماهیت ارزان قیمت فیلمبرداری با تجهیزات دیجیتال است که ابزار لازم را در دسترس فیلمسازان قرار داده است.
کار اسکات هامیلتون کندی، یکی از کارگردانان ویدئو های موسیقی و تبلیغاتی، نمونۀ این امر است. او هرگز فیلم خوش ساخت اوتی: آورتاون را نمی ساخت اگر با معلمی که نمایشنامۀ تورنتون وایلدر را در دبیرستانی در کالیفرنیا روی صحنه می برد، ملاقات نکرده بود. وقتی این خانم دربارۀ پروژه اش با او صحبت کرد، او فهمیدمتوجه شد که هر طور شده باید این تجربه را ضبط کند. اوگفت، من هرگز تلاشی برای جمع آوری پول یا پرسنل کارکنان نکردم. می دانستم اگر هر کدام از آن کار ها بخواهد وقت مرا به خود اختصاص دهد، این لحظه را برای تهیۀ مستند از دست خواهم داد.
به این ترتیب، کندی با یک دوربین به دبیرستان رفت و دوربین به قدری معمولی و پیش پا افتاده بود که مانند اجناس فروشگاه های وسایل الکتریکی زنجیره ای و ارزان قیمت سیرکوییت سیتی به نظر می رسید. اما ظاهر پیش پا افتادۀ وسایل او موجب شد که دانش آموزان بدون دستپاچگی و با خونسردی کنار او باشند و میان آن ها اعتماد متقابل و صمیمیتی ایجاد شد که دقیقا ً یکی از نقاط قوت فیلم است. استقلال در تأمین امکانات مالی منجر به استقلال فکری می شود، و حاصل آن تعدادی از بهترین فیلم های سال های اخیر سینمای آمریکا است .
نظرات بیان شده در این مقاله ضرورتا ً منعکس کنندۀ دیدگاه ها و سیاست دولت آمریکا نیست.
برگرفته از چاپ ژوئن 2007 نشریۀ الکترونیکی آمریکا.
