نیروهای شوروی نخستین نیروهایی بودند که به یكی از اردوگاه های اصلی نازیها نزدیک شدند؛ آنها در ژوئیه ١٩٤٤ به مایدانک واقع در نزدیکی لوبلین در لهستان رسیدند. آلمانی ها كه از پیشروی سریع نیروهای شوروی غافلگیر شده بودند، كوشیدند تا با از بین بردن اردوگاه، شواهد دال بر كشتار دسته جمعی را مخفی كنند. كاركنان اردوگاه، کوره های بزرگ آدم سوزی را آتش زدند، اما به علت تخلیه شتابزده اردوگاه، اتاق های گازهمچنان باقی ماندند. در تابستان ١٩٤٤، روس ها مراکز کشتار بلزک، سوبیبور و تربلینکا را نیز تصرف كردند. آلمان ها پس از کشتن اکثر یهودیان لهستانی، این اردوگاه ها را در١٩٤٣ تخلیه کرده بودند.

در ژانویه ١٩٤٥، روس ها آشویتس را كه بزرگترین اردوگاه مرگ و کار اجباری بود آزاد کردند. نازی ها اکثر اسرای آشویتس را وادار به پیاده روی به سوی غرب كرده بودند (این پیاده روی ها بعدها "پیاده روی مرگ" نام گرفت) وهنگامی كه سربازان شوروی وارد اردوگاه شدند فقط چند هزار اسیرلاغر و نحیف را زنده یافتند. شواهد بسیار زیادی دال بر كشتارهای دسته جمعی در آشویتس وجود داشت. آلمان ها هنگام عقب نشینی اغلب انبارهای موجود دراردوگاه را از بین برده بودند، اما روس ها در انبارهای باقیمانده، وسایل شخصی قربانیان را یافتند. برای مثال، آنها صدها هزار كت و شلوار مردانه، بیش از ٨٠٠ هزار لباس زنانه و بیش از ١٤ هزار پوند موی انسان کشف کردند.

در ماه های بعد، روس ها اردوگاه های بیشتری را در كشورهای حوزه بالتیک و لهستان آزاد کردند. كمی پیش از تسلیم آلمان، نیروهای شوروی اردوگاه های كار اجباری اشتات هاف (Stutthof)، زاكسنهاوزن (Sachsenhausen) و راونسبروک را آزاد کردند. (Ravensbrueck)

چند روز پس از اینکه نازی ها شروع به تخلیه اردوگاه کار اجباری بوخنوالت نزدیک وایمار در آلمان کردند، نیروهای ایالات متحده این اردوگاه را در ١١ آوریل ١٩٤٥ آزاد کردند. در روز آزاد سازی، یک سازمان مخفی مقاومت اسرا به منظور جلوگیری از شقاوت های محافظان اردوگاه كه در حال عقب نشینی بودند ، کنترل بوخنوالت را به دست گرفت. نیروهای آمریکایی بیش از ٢٠ هزار اسیر را در بوخنوالت آزاد کردند. آنها همچنین اردوگاه های دورا-میتلباو (Dora-Mittelbau)، فلوسنبرگ(Flossenbuerg)، داخائو و ماوتهاوزن را آزاد کردند.

نیروهای انگلیسی اردوگاه های کار اجباری واقع در شمال آلمان- از جمله نیونگام (Neuengamme) و برگن-بلزن (Bergen-Belsen)- را آزاد کردند. آنها در اواسط آوریل ١٩٤٥ به اردوگاه کار اجباری برگن-بلزن، واقع در نزدیکی تسله (Celle) وارد شدند و در حدود 60 هزار زندانی، که اغلب به علت بیماری واگیردار تیفوس در شرایط وخیم به سر می بردند را زنده پیدا کردند. بیش از ١٠ هزار نفر از آنها چند هفته پس از آزادی در اثر سوء تغذیه یا بیماری جان باختند.

آزادکنندگان اردوگاه ها با شرایطی غیرقابل بیان در اردوگاه ها ی نازی ها مواجه شدند؛ انبوهی از اجساد به خاک سپرده نشده بودند. فقط پس از آزادی این اردوگاه ها بود كه چشم انداز کاملی از اعمال دهشتناک نازی ها در معرض دید جهانیان قرار گرفت. در صد كمی از زندانیانی که زنده مانده بودند در اثر شرایط بیگاری و کمبود غذا و همچنین ماه ها و سال ها بد رفتاری از سوی نازی ها، همچون اسکلت های متحرك به نظر می رسیدند. بسیاری از آنها به حدی ضعیف شده بودند که به سختی توان حرکت داشتند. خطر بیماری به قوت خود باقی ماند و به ناچار بسیاری از اردوگاه ها به منظور جلوگیری از شیوع بیماری های واگیردار سوزانده شدند. بازماندگان اردوگاه ها تا رسیدن به بهبودی كامل، راهی طولانی و دشوار درپیش داشتند.