America.gov - شرح قصه آمریکا

29 جولای 2008

نویسندگان برمه ای با با سانسورچیان دولتی به بازی موش و گربه مشغولند

اجرای قوانین سخت از سال 1962 سبب شد تا بیان عقاید با این قوانین انطباق داده شود

استفن کوفمن
عضو هیئت تحریریه

واشنگتن- یک شعر عاشقانه که در آن مردی دلشکسته با جواب منفی یک مانکن ُمد روبرو می شود و برای این که معنای عشق را از او آموخته تشکر می کند، از سد سانسورچیان برمه گذشت. اما در این شعر، اولین کلمۀ هر بیت به طور عمودی، این نوشته را نشان می داد، "ژنرال تان شیو [حاکم نظامی کشور] را قدرت دیوانه کرده است."

 

در 22 ژانویه، بعد از این که خبر این پیام مخفی به مقامات رسید، ساو وی، شاعر بازداشت شد. اما تا جایی که به حکومت نظامیان مربوط می شد، او ضربۀ خودش را وارد کرده بود، زیرا ساو وی قوانین هیئت بازرسی و ثبت مطبوعات (PSRB) را نقض کرده و پیام حاوی مخالفت سیاسی خود را با موفقیت منتقل ساخته بود.

 

به گفتۀ منبعی که کارشناس ادبیات در برمه است، نویسندگان، خبرنگاران، و دیگر روشنفکران برمه از دوران استعمار در این کشور با سانسور سروکار داشته اند، اما بازرسی های موشکافانه ای که تحت حکومت نظامیان از سال 1962 برقرار شد، موجب رشد شیوه های هوشمندانۀ ادبی و بیان حال گردید.

 

کارشناسی که به شرط ناشناس ماندن، با America.gov به صحبت پرداخت، گفت، سنت نویسندگی نوشتن در لابلای سطور، انتخاب واژگانی با معانی دو پهلو و دیگر روش های رمزی در برمه، به نویسندگان کمک می کند تا علیرغم سانسور، مطالب را به خوانندگان مشتاق خود برسانند.

این کارشناس گفت، لغات زیادی هستند که معانی قوی دارند اما در ظاهر چیز زیادی را بروز نمی دهند، و من استفاده از آنها را به تمام معنا یک سنت ادبی  می دانم که دراثر تاریخ دراز مهار دولتی رشد کرده است. می گویند هنر در تمامیت خود از قید و محدودیت سخن می گوید و من می گویم این سخن کاملا ً حقیقت دارد. این  نوع از هوشمندی است که در هنگام محدودیت می تواند کاساز باشد.

 

بازتاب برخی از تحولات ادبی را می توان به جای رمان ها و داستان های کوتاه که کار زیادی می برند و به چاپ رساندن آن ها با مشکلات فراوانی همراه است، در ظهورمجلات و روزنامه ها (گیا-نه) و نیز خبرنامه های هفتگی مشاهده کرد که تبدیل به دریچه ای برای بیان حال شده اند.

 

بعضی از روشنفکران برمه ادبیات پسامدرن کشور را "مهملات" می دانند زیرا آثار نثر فاقد هرحند و شعر ها هم نامشخص و به آمیزۀ درهمی از کلمات شبیه هستند. اما این کارشناس، ادبیات نوین برمه را یکی از مهمترین واکنش ها به سانسور می داند، زیرا به نویسندگان اجازه می دهد که هنگام بازپرسی درمورد محتوای آثار خود، ادعا کنند که این آثار معانی خاصی را در بر نمی گیرند. این راهی است برای دور زدن سیستم سانسور و به نوعی برقرار کردن ارتباط.

یکی از چالش هایی که همۀ نویسندگان با آن روبرو هستند، آگاهی از فهرست موضوعات مشکل ساز و دائما ً متغیر دولتی است.

 

این کارشناس گفت، اگر ژنرال سخنانی درمورد رفتار نوجوانان بگوید، مقالات مجله یا روزنامۀ شما دربارۀ شیوه های مرسوم در میان  نوجوانان ممکن است سانسور شود، ولو این که هیچ مطلب سیاسی هم در هم در آن وجود نداشته باشد. بسیار اتفاق می افتد که مطالب غیر سیاسی سانسور می شوند، چنانکه گویی شورای سانسور احساس نگرانی می کند و به همین دلیل به دنبال معانی خاصی می گردد که در واقع وجود خارجی ندارند.

 

گاهی پیش می آید که نویسندگان و ناشران با کمال تعجب موضوعاتی را به صورت بسیار باز مطرح می کنند، و همین پذیرا بودن خطر، " نشان دهندۀ شدت سرخوردگی آنها است".

 

در شمارۀ ژوئن سال 2008 نشریۀ گیلاس شعری تحت عنوان " دِ پا یین گا" دربارۀ چهره های حماسی تاریخ برمه که به خاطر بی وفایی مردم، از یاد ها رفته اند، به چاپ رسیده بود. اما عنوان شعر می توانست اشاره ای هم به "دپایین"، همان شهری باشد که درماه مه سال 2003، آنگ سان سو کی و حامیانش در آن مورد حملۀ اوباش مزدور دولت قرار گرفتند و در پی این واقعه 70 تن از مردم کشته شدند.

 

در روز 30 ژوئن، هتی آنگ، مسئول بخش شعر نشریۀ گیلاس اخراج شد و دستگاه سانسور دستور جمع آوری این نشریه را – که تا شمارۀ آخر آن به فروش رفته بود – صادر کرد. این کارشناس از این که شعر یاد شده اجازۀ چاپ گرفته و یا از زیر چشم ممیزی ها رد شده باشد، تعجب می کرد. او گفت، شاید کسی در شورای سانسور می خواسته که این شعر مخصوصا ً به چاپ برسد. فکر می کنم محتمل ترین وجه قضیه همان عدم توجه سانسورچیان و لغزیدن موضوع  از زیر چشم آن هاست. حجم کلی مطالبی که باید بازرسی و کنترل و نهایتا ً سانسور شوند موجب می شود انسورچی ها نتوانند این قبیل موارد را قبل از چاپ کشف کنند . فقط خوانندگان می توانند که قارد به کشف این نکات هستند.

سایرموارد نمونه :

- بعد از گردباد نرگس در ماه مه، یکی از بازماندگان این واقعه بر تابلویی خوانده بود "ما غذا می خواهیم، نه طلا". در زبان برمه، "شیو" به معنی طلا است که می تواند اشاره به ژنرال تان شیو هم باشد.

- هنگام سرکوب تظاهراتی برای مطالبۀ دموکراسی در اکتبر سال 2007، کارمند یکی از روزنامه های دولتی عکسی از تظاهراتی را که در لندن علیه حکام برمه برگزار شده بود به چاپ رساند، و شرح زیر عکس را به طور عمد و به غلط نوشته بودند تظاهراتی علیه جنگ در عراق.

- در اوایل سال 2007، در یکی از روزنامه های عمدۀ برمۀ تبلیغی دورغین برای یک آژانس مسافرتی اسکاندیناوی به چاپ رسیده بود که حاوی پیام رمزی "تان شیوی آدمکش" بود.

- در سال 1998، یک اشتباه چاپی موجب شده بود که سرعنوان خبری به صفحۀ بعد منتقل شود. در نتیجه، کلمات "بزرگترین دروغگوی جهان" درست زیر عکس حاکم برمه به چاپ رسیده بود.

- در سال 1995، در روزنامۀ ارتش برمه موسوم به "یادانابون"، تبلیغی چاپ شده بود که طی آن به فردی موسوم به "یو تین ماونگ کی" تبریک تولد گفته می شد. با وارونه خواند این نام، به اسامی "کی ماونگ" و "تین یو" می توان رسید که از رهبران جنبش دموکراسی هستند و در آن زمان درزندان به سر می بردند.

 

این کارشناس گفت، رمزی نوشتن این گونه پیام ها دارای سنتی دیرینه است؛ او پس از شنیدن شعر ساو وی به یاد آورد که نویسنده ای گمنام نیز در سال 1978 برای نوشتن "7 ژوییه" روی دیوار دانشگاه رانگون از همین شیوه استفاده کرده بود – 7 ژوییه روزی بود که ارتش ساختمان اتحادیۀ دانش?ویان را در سال 1962 منفجر کرد.

 

نویسندگان و روشنفکران خود را صدای مردم می دانند و علیرغم این که عموما ً افرادی غیر سیاسی هستند، به طور جدی احساس مسئولیت اجتماعی می کنند. این موضوع معنای خاصی به فراخوان آنگ وی در سپتامبر 2007 می بخشد.  این فراخوان از نویسندگان درخواست می کرد از نهضت دموکراتیک راهبان برمه حمایت کنند.(برای مطالعۀ سابقۀ تظاهرات برای دموکراسی از سوی راهبان برمه مراجعه کنید به:

http://www.america.gov/st/washfile-english/2007/September/20070925140940esnamfuak0.9778864.html

به گفتۀ این کارشناس، احترام به نویسندگان و روشنفکران یک سنت است و به همین سبب، وقتی آنها خود را به خظر می اندازند، بسیار مورد توجه قرار می گیرند. این کار آنان شباهت زیادی به پیشقدم شدن راهبان دارد.