Merkezi Amerika’da bulunan Özgürlük Evi adlı insan hakları kuruluşunun yayınladığı 2008 Dünya Özgürlük Raporu’nda Türkiye, adil ve demokratik parlamento seçimlerinden dolayı olumlu not aldı. ‘Yarı özgür ülkeler’ listesinde tutulan Türkiye’de özgürlük ve insan haklarının seçimler dolayısıyla gelişme kaydettiği belirtiliyor.

Genel olarak ise 2008 yılı dünyada özgürlük ve demokratik hakların gerilediği bir yıl olarak kaydedildi.

Gerilemenin en belirgin olduğu yerler Orta Doğu ve kuzey Afrika.

Irak’ın bölgede gelişme gösteren tek ülke olduğunun altını çizen rapor, bu gelişmenin yine de ülkeyi ‘özgür olmayan ülkeler’ kategorisinden kurtarmaya yetmediğini belirtiyor.

Rapora göre bireysel hak ve özgürlükler Ürdün, Bahreyn, İran ve Filistin’de gerileme gösterdi. İsrail Orta Doğu’da ‘özgür ülkeler’ kategorisine giren tek ülke, ancak rapor Filistin’in durumundan İsrail’in sorumlu olduğuna dikkat çekiyor.

Rapora göre kişisel özgürliklerin en kötü konumda olduğu ülkeler ise Libya, Suudi Arabistan ve Suriye.

Yıllık  raporların amacı  özgürlüğü teşvik etmek ve  medyaya uygulanan baskı ve sansürleri hafifletmek.  Raporlarda,  ülkelerin yasal, siyasi ve ekonomik   durumları ayrı ayrı inceleniyor ve her ülkeye  100 puan  üzerinden not veriliyor.  Özgürlük Evi, 0 ile 30 arası puan alan ülkeleri “özgür”, 31-60 alan ülkeleri “kısmen özgür", 61-100 arasında  puan alan ülkeleri ise  "özgür değil" olarak niteliyor.  Başka bir deyişle en az  puan alan ülkeler  en özgür ülkeler.

Birleşmiş Milletler üyesi 193 ülkenin değerlendirildiği bu yılki listede özgür 89 ülke var. Geçen yılkinden bir az. Dünya nüfusunun ve listedeki ulusların yüzde 46’sını temsil eden özgür ülkelerin neredeyse tümü  Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da.

Özgürlük Evi’ne göre dünya nüfusunun yüzde 20’sinin yaşadığı 62 ülke  yarı özgür. Bu grupta bulunan Türkiye’nin, “yarı özgür” sıfatını paylaştığı ülkeler arasında, Yemen, Sudan, Etiyopya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Bangladeş, Liberya, Sierra Leone de var. Geçen yıl 60 olan yarı özgür ülkeler grubunun sayısı bu yıl 62’ye çıkmış.

Rapora göre, Türkiye’nin yarı özgür statüsünden çıkamamasının başlıca nedenleri kadınlara yönelik şiddet eylemleriyle  namus cinayetlerinin  sürmesi. Raporda Türkiye’de iki yıl önce yapılan bir kamuoyu araştırmasına değiniliyor ve halkın özellikle eşcinsellik ve evlilik dışı cinsel ilişki konusunda çok tutucu olduğuna dikkat çekiliyor.

Listedeki 42 ülke de ise insanlar özgür değil.  Dünya nüfusunun yüzde 34’ünü temsil eden bu ülkelerin en büyüğü Çin. Öyle ki,  gruptaki insanların yüzde 60’ı Çin’de yaşıyor. Çin hükümetinin Olimpiyatlar öncesinde verdiği sözü tutmayarak  yarışmalar sırasında da baskı ve sansüre devam etmesi  ağır eleştirilere yol açmıştı. Pekin hükümeti, Özgürlük Evi’nin  yıllık raporunda, Tibetlilerin yanı sıra Uygurları da en temel hak ve özgürlüklerden mahrum etmekle suçlanıyor.

Özgürlük Evi’nin araştırma bölümü başkanı Arch Puddington, Rusya’nın,   son 10 yıl içinde özgürlüğün her yıl giderek azaldığı ender ülkelerden biri olduğunu söyledi. Puddington, sürecin Başbakan Vladimir’in,  2000  yılında Devlet Başkanlığına seçilmesiyle başladığını ve o zamandan beri her alanda gerileme görüldüğünü belirtiyor. Amerikalı uzman, Rusya’da seçimlerin artık göz boyamak için yapıldığını, basın yayın organlarının tümüyle devlet kontrolüne geçtiğini ve kendi halkının özgürlüklerini elinden almakla yetinmeyen rejimin  artık komşu ülkelerdeki demokrasileri  yıkmaya çalıştığını söylüyor.

En kötü 42 ülkenin en kötüleri ise Kuzey Kore, Türkmenistan, Özbekistan, Libya, Sudan, Burma, Ekvator Ginesi ve Somali. Çin işgali altındaki Tibet’le Rus işgali altındaki Çeçenya da aynı grupta bulunuyor.

Rapora göre bireysel hak ve özgürlükler alanında Ürdün, Bahreyn, İran ve Filistin’de bir yıl öncesine göre gerileme oldu.  Bölgede geçen yıla kıyasla gelişme gösteren tek ülke  ise Irak.  Ama sağlanan bu gelişme yine de ülkeyi “özgür olmayan ülkeler” kategorisinden çıkarmaya yetmedi.

Rapora göre Orta Doğu’da tek özgür ülke İsrail. Kişisel özgürlüklerin en sınırlı olduğu ülkeler ise Libya, Suudi Arabistan ve Suriye.